Arnstein på prærien – og pampasen

Dagen i dag var også spanande sidan vi ikkje heilt visste kva kontakten vår her kunne klare å grave fram av taleviljuge arvespråkstalarar. For eit par dagar sidan var talet oppe i 19, men da vi snakka med henne i går kveld, var det tydeleg at det nok ikkje ville bli så mange. Nokre angra seg, andre hadde viktigare ting å bruke tida si på, så vi fekk berre sjå kva som ville skje. Avtalen var at vi skulle møte på museet klokka ni, og der ville vi fort sjå kva som kunne vente. Merlin hadde starta arbeidsdagen ein time tidlegare i dag enn vanleg, klokka ni møtte vi han, og dette er ein både dyktig, interessant og triveleg kar. Vi vart først vist rundt i museet, og det er utruleg at eit så lite museum har fått til så mykje. Samlinga med ting er fin og får fleire ulike sider ved livet i tidlegare tider. Dei har også langt stor vekt på urfolk, slik at tidslinja her startar på ingen måte med at ein eller annan europear gjekk seg vill ute på prærien og kom til seg sjølv her. Vidare har dei store arkiv der det absolutt må vere muleg å finne ut av både slekt og andre ting. Kort sagt, dette var interessant. Vi snakka også med Aileen, og ho hadde to karar klare for oss no på formiddagen, den eine var bror hennar, den andre var frå ute på køntriet. Igjen sette vi opp to stasjonar, og det fungerte rimeleg bra. Men som vanleg er det vanskeleg med dårleg høyrsel, og det er til tider tungt å rope ulike spørjeord som dei likevel ikkje forstår. Den eine av karane var i tillegg tannlaus, og da var han heller ikkje så lett å forstå. Men sidan dette primært er eit prosjekt som ser på intonasjon og slike overordna ting, er det muleg at manglande laustenner ikkje spelar så stor rolle når vi no skal flytte forskingsfronten.

Etter eit par timar med opptak nede på museet, reise informantane våre, og vi kunne pakke saman. Etter ein lunsj i eit svært spesielt konsept som kombinerte matservering med sal av ulike gåver (eller kva ein no skal kalle det), køyrde vi ned til Sunburg, rundt ein halvtime frå Glenwood; dette er ikkje akkurat ein storby, og om folketalet hadde vore lite tidlegare, så var det ikkje større no. Om eg ikkje tek heilt feil, så budde det i underkant av hundre personar i byen no. Og i fjor vinter hadde ein storm teke turen innom byen, og den hadde sett djupe spor gjennom mellom anna å flatpakke ein stor stålsilo ved utsida av byen. Etter det dei seier, så er det lite aktivitet i kulturhuset no, dei fleste norskspråklege er borte. Så vi skulle vere i kyrkja der det også skulle vente to språkmektige. Her kunne vi bruke to møterom, og den første som dukka opp, var ein gammal kjenning med røter til Inderøya. Og igjen vart det eit par timar med elisitering og samtale. Inderøyningen fann særleg stor glede i kartoppgåva, og det var artig å sjå samspelet mellom han og David. Og sjølv om David har gjort dette mange gonger no og kjenner ruta ut og inn, så var han god til å halde maska og late som om dette var heilt nytt for han. Klokka gjekk mot fem da vi var ferdige, og da ville inderøyningen vise fram kyrkja si, og også det dei kallar Combine Alley. Kyrkja var ei lita, nett trekyrkje, og etter det han sa, så hadde dei no ein norsk prest. Kva som eigentleg ligg i det, var noko uklart for oss, for han preika på engelsk, men han skulle ha sterk norsk aksent. Dette får vere noko vi ser nærare på dersom det nokon gong skulle bli ein ny tur på desse kantane av verda.

Combine Alley var også litt absurd; landskapet her var litt bakkete, og oppe på kvar ein bakkerygg var det ein eller annan som hadde funne ut at han skulle fylle tida si med å plassere ut gamle trøskemaskiner. Ein litt merkeleg tanke, vil nok mange seie, sjølv om det i det minste er eit tydeleg landemerke.

Vi kom tilbake til Glenwood tidleg i kveldinga, og vi gjorde eit nytt forsøk på å ete på restauranten nede ved «leiken», og no var han open. Om ikkje noko heilt spesielt skulle dukke opp, så er dette siste dagen med feltarbeid for denne gong. I morgon reiser vi inn til til Minneapolis og får ein liten smak av sivilisasjon før vi tek flyet heim igjen fredag. Vi har hatt ein fin tur, og samla sett må vi seie oss nøgde med resultatet. Vi har ikkje hatt ein einaste fridag, og desse vel to vekene på «råden» har vi brukt til å intervjue knapt 35 språkbrukarar. Fleire av desse var relativt unge, sjølv om ein del var veldig gamle også, og ikkje minst er vi glade for at vi klarte å finne fram til fleire vestlendingar. Kvelden vart runda av med ei samling på rommet til Sophia.

Og slik gjekk no den siste dagen med feltarbeid

EIn ny dag her på flatlandet, og i dag skulle vi inn i Oshkosh for å møte ein professor i «bygdeforsking», om det no er noko som heiter det. Denne karen var broren til Kari, som vi møtte i Minneapolis for eit par dagar sidan. I ni-tida fann vi heimen hans, og denne karen var også yngre enn meg og god i norsk. Han hadde for mange år sidan samanlikna bygdeutviklinga på Hitra og Frøya med den tilsvarande utviklinga i nokre område av Wisconsin. Igjen så møtte vi ein person med metaperspektiv på sitt eige liv, noko som var veldig interessant. Om han ikkje var fødd i Noreg, så hadde han budd eit år eller så saman med foreldra sine i Oslo, så norsk var på ein måte førstespråket hans. Også gjennom det akademiske livet hadde han utvikla norsken, ikkje minst gjennom opphald ved NTNU i Trondheim.

Som vanleg måtte han igjennom dei faste postane våre, men denne gongen gjekk dette veldig raskt, både fordi han var oppegåande og språkleg effektiv, og også fordi han hadde ein annan avtale klokka halv elleve. Men vi fekk gjort dei opptaka som vi trengte, og dermed kunne vi pakke saman og sette oss i bilen igjen. No venta denne lengste etappen på denne turen, nesten sju timar vestover til Glenwood midt i Minnesota. Vi har dei siste dagane hatt kontakt med Eileen der, og ho meinte at ho skulle klare å finne 19 arvespråkstalarar til oss. Og dette skremde oss litt, sidan tida vår tek til å bli knapp. Derfor
avtalte vi at vi skulle begynne med opptak alt i dag.

Etter ein lang biltur kunne vi sjekke inn på hotellet i Glenwood litt før klokka seks, og berre nokre minutt seinare var Eileen og bror hennar på plass. Vi fekk bruke konferanserommet på hotellet til opptak, og da var det berre å rigge opp utstyr og gjerne seg klar til den same prosedyren. Eigentleg hadde vi tenkt å ete ved det dei kallar Lakeview, men der var det stengt da vi kom, Derfor tok vi turen ut av byen, til ein litt smålurvete «dainer» utafor bygrensa. Men det var jo også greit, med tanke på korleis vi har levd dei siste par vekene.

Og slik går nu dagan …

I dag vakna eg nokså brått, eg var trøytt og sidan vi skulle ha ein litt roleg morgon, så var planen min å sove til klokka 8 – minst. Men slik ville ikkje den førre gjesten på rommet, han hadde viseleg sett vekkerklokka på 0630, som sikkert passa han bra, men som på ingen måte passa meg. Eg vakna jo, og sidan eg ikkje heilt visste kor denne lyden kom frå, så tok det veldig lang tid før eg i ørska forsto kva som eigentleg genererte dette bråket – og da var det for seint. Joda, eg døsa litt vidare, men eigentleg utan å sove, så da vart det berre slik, litt over 8 kravla eg meg opp og forsøkte å arbeide litt fram mot klokka 10, deretter var det berre å pakke saman, sjekke ut og laste opp prærieskonnerten. Første post på programmet var litt mat, for hotellet hadde ikkje frukost. David er jo lommekjent her, så han hadde ein frukostrestaurant i tankane, og der for vi for å få egg i ymse former, og det var eit solid måltid. Deretter slo vi ihel litt tid gjennom berre å køyre rundt og sjå oss litt om, neste avtale skulle vere i to-tida. Etter å ha surra litt rundt slik på måfå, tok vi til slutt mot til oss og stoppa framfor huset til denne karen, som var ein pensjonert politimann.

Og dette var også ein svært talefør mann som særleg var oppteken av folkemusikk på hardingfele. Dessutan hadde han i tida si som politimann opplevd på det eine og det andre, inkludert at slike «bad guys» prøvde å skyte på trauste politimenn. Og dette var kanskje ikkje nokon vinnarstrategi for dei kriminelle sidan vi faktisk sat saman med denne karen enno. Tida her var triveleg, og han snakka meir enn gjerne om livet her på prærien. Opptaka trur eg også gjekk bra, sjølv om vi no arbeider på rutine meir enn entusiasme. Men også det funkar. Etter ei stund takka vi for oss og sette vi GPS-koordinatane til Oregon, ikkje staten, men ein småby som ikkje ligg langt unna. Der skulle vi til biblioteket og møte ein sogning, vart det sagt. Vi fann biblioteket lett, og dette var faktisk eit imponerande bygg. Ja, det bryt på mange måtar med forestillinga vi her heime no har om Amerika og amerikanarar, som eit kunnskapslaust land der folket er delt i to og sit og ser på kvar sin TV-kanal. For dette var verkeleg i høgste grad eit bibliotek som ein slik småby kan vere stolt av, og der det også var folk innom, sjølv om det sjølvsagt var plass til fleire.
Her møtte vi ein sogning, og detter var på mange måtar eit historisk møte for meg. For det førster er det ikkje så ofte eg får snakke med arvespråklege som er yngre enn meg, men det fekk eg no. Vidare var dette ein sogning, og han snakka verkeleg sognemål. Han kunne fortelje om ein oppvekst i nærleiken av besteforeldre som snakka norsk, og sjølv om engelsk nok var førstespråket, tok han etter kvart til å plukke opp sognemålet også. Opphald i Noreg, både på folkehøgskole og på Høgskolen i Volda styrka språket. Og nå var han ein svært språkbevisst mann som hadde både nordisk grunnfag og eit metaperspektiv på språkbruk, så dette var retteleg moro, og tida gjekk fort.

Klokka gjekk mot sju da vi pakka saman og tok avskil, neste stopp var Oshkosh eit par mil nordover. Og ut over at det regna, så var bilturen oppover uproblematisk, og vi kunne til slutt finne fram til motellet vårt, eit heilt OK og typisk motell. Etter å ha sjekka inn fann vi vegen til ein restaurant der vi fekk ein matbit før sengetid, og så veldig mykje anna skjedde ikkje denne dagen.

Og slik går nu dagan her på prærien.

I dag skulle vi ha to rundar med samtale, i tillegg til at vi skulle forflytte oss 4-5 timar søraustover til Madison.
Det første møtet var med ei dame med ph.d., noko som er svært uvanleg i prærielingvistikk-samanheng. Ho var andregenerasjons norskamerikanar som hadde vokse opp på farm i Sør-Dakota. Og no tek vi verkeleg til å bli rutinerte, det går fort å rigge utstyret, og sjølve datainnsamlinga går også relativt raskt og utan mykje plunder og heft. Dessutan var denne dama i slutten av 60-åra, og det hjelper også, så dette gjekk greit på alle vis.

Deretter måtte vi forflytte oss, og vi hadde god tid, sidan neste intervju var i to-tida, ikkje langt frå hotellet. På vegen dit stoppa vi på ein kvasi-mexikansk restaurant og fekk oss ein matbit. Vi hadde god tid til å ete, og vi gjekk oss også ein liten tur i parken berre for å få tida til å gå, og sidan det var ein vakker haustdag med mange ulike fargar, var det fint å vere ute. Men til slutt var klokka så mange at vi kunne køyre bort til neste kontakt og banke på døra. Og dette var ei dame i 50-åra som hadde vakse opp i Amerika, og som no var busett i Minneapolis. Ho hadde røter til Oslo, og fortalte om eit liv der ho arbeidde med å berge språket. Mellom anna dreiv ho ein norskspråkleg barnehage i Minneapolis der målet var at barn med norsk bakgrunn skulle få møte språket. Og det er jo absolutt ein fornuftig tanke. Ho hadde såleis nære band til Noreg, og ho ønskte også å føre det norske vidare til nye generasjonar. Så får vi sjå om ho lykkest med det.

Men alle slike møte tek jo slutt, og etter eit par timar med intervju og elisitering, så måtte vi takke for oss. Framfor oss no venta fire timar i bil ned til Madison. Og bilturen gjekk greitt, det er lite å fortelje om frå den, kanskje med unntak av såkalla «road kill», alltid så ligg det ein ihelkøyrd vaskebjørn her og der som ei slags kuskitruse i vegbanen. Skunk kan ein også sjå på same måte. Og så er det hjorten, som gjerne ligg stiv og maltraktert i vegkanten. Men i dag såg vi også ein daud svartbjørn i veggrøfta. Og da kan ein jo snakke om eksotisk fangst.

Madison var vakker no i kveldinga, og no hadde vi også fått oss eit bra hotell. Vi lever absolutt ikkje eit liv i luksus, derfor er det også litt flott av og til å kunne koste på seg ei natt i eit ordentleg hotell. Vi avslutta dagen med å gå ut for å få oss ein matbit, noko dei hadde rett rundt hjørnet.

Å slik går nu dagan …

I dag har vi ein liten latmannsdag, vi har berre ein informant som vi skal møte, og ho skal kome hit til hotellet ved nonsleitet, og da kunne vi endeleg ta det litt med ro frå morgonen av, og det var jo heilt gull etter nesten to veker prega av lett jetleg og nokså intens aktivitet. Vi fekk også låne eit møterom på motellet, så alt låg til rette for ein fin og produktiv dag. Og dama, saman med dottera, møtte til avtalt tid klokka 12. Denne dama var også godt vaksen, 96 år eller så, og da det i den innleiande samtalen kom fram at ho ikkje hadde teke på seg høyreapparatet, så frykta eg det verste. Dessutan trudde eg av ein eller annan grunn at ho var austnorsk, men vel inne på møterommet henta ho fram høyreapparatet, og var pluteseleg veldig klar for å snakke norsk. David skulle prøve å gå igjennom dette med samtykke, men slike ting brydde ho seg i liten grad om, ho var her for å snakke norsk, og det gjorde ho verkeleg. Og det skulle ikkje så mange orda til før det gjekk tydeleg fram et dette var ein vestlending, med opphav i Sandnes og Nordfjord. Og dama snakka lenge og vel om oppveksten sin i det nordvestre hjørnet av Nord Dakota og livet som lærar. Kort sagt, det var moro å høyre på henne, og trass i høg alder, så var ho klår og grei. Og om ho kanskje var ørlite rusten i starten, så gjekk det også lettare etter kvart. Dottera sat som sagt og såg på, og vi to gjekk under elisiterigsdelen ut for å prate litt og ikkje forstyrre opptaket. Men da vi kom inn etter ei stund var dei alt ferdige der inne, oppgåvene passa nok ikkje så godt, dessutan tok ho til å bli sliten av all snakkinga på norsk. Men det var tydeleg at ho hadde hatt ei fin stund saman med oss; vi vinka avskil og fann oss ein plass inne på hotellpuben, for no var det mattid. Deretter skulle ungdommane ut på shopping, medan eg tenkte å arbeide. Men det gjekk ikkje meir enn høveleg bra; sjølv om motellet her er av dei betre, så er ikkje internettet optimalt, det er ustabilt og ein kan ofte bil kasta ut. Det gjer det vanskeleg båre å arbeide på nettet og kommunisere på e-post.

Det om var mest prekært no var å etablere kontakt med Arlene i Glenwood, i tillegg til at eg hadde arbeidskrav å rette. Rettinga gjekk dårleg sidan nettet var ustabilt, men eg fekk da sendt ein e-post til Glenwood, og etter ei stund også svar derifrå som var positivt, leiaren på museet skulle stikke innom Arlene og få den infoen vi treng, og da er det problemet løyst, håpar eg.

Etter ei stund var ungdommane tilbake og kvelden avslutta vi med litt meir mat, og også litt prating på rommet til Sophia.

Og slik går nu dagan…

Ny dag og nye mulegheiter. Sidan vi no er tilbake i Westby-området, kontakta eg igjen Kathy med tanke på litt «etter-rakster», altså å fange opp folk som så langt ikkje har vore med på dette. Og som vanleg leverer Kathy varene; avtalen var at vi skulle møte nye arvespråkarar på museet klokka 13. Dette betydde at vi no endeleg også kunne vaske klede. I går sjekka vi vaskerommet på motellet, og det var nokså semmert, så vi satsa på eit skikkeleg vaskeri, og sidan Westby har eit slikt berre eit steinkast frå museet, så var valet klart. Tidlegare har eg dei siste åra hatt stor suksess på vaskefronten; først ved å oppdage at det i det heile var muleg å bruke slikt på feltarbeid, da kan jo klesskifta nesten halverast og kofferten berre bli ein lettvektar. Tidlegare har eg også fått kleda vaska hos snille norskamerikanarar, men når vi no er tre, så er det nok litt i overkant å gå for sike private løysingar. Som oftast har motella med god standard også greie vaskerom (men altså ikkje det i Veroqua), så no var vi i på vaskeriet i Westby, og det var ei ny oppleving. Først måtte vi veksle setlar inn i myntar, og det var ein nokså omstendeleg prosess. Så måtte vi bruke desse myntane til å kjøpe såpe og også starte vaskemaskina. Kor reint det eigentleg vart, er eg usikker på, heile vaskeprosessen tok ein knapp halvtime. Men her på prærien får det duge, det var i det minste reinare enn da eg la det inn. Deretter skulle dette tørkast, og da måtte ein legge inn ein mynt for kvart åttande minutt, trur eg det var. Men maskina var effektiv, så etter ein halvtime i trommelen var det meste nokså tørt, og det passa jo bra sidan Kathy ringte da og kunne melde at den første norskspråklege alt var på plass.

Vi skunda oss opp og starta med rigginga og fordelta i opptakslag som Sophia og David styrte med. Eg kunne derfor ta turen opp til Hanson’s grosseristår for å skaffe litt mat. Vi trudde jo eigentleg at vi skulle få tid til å gå innom ein eller annan «etarplass» før folkehavet kom, men når folk dukkar opp ein knapp time før planen, så går det som det går. Åkke som, Douglas er ein gammal kjenning, og det var frykteleg triveleg å møte han igjen. Litt seinare dukka også Larry opp, når det blir snakka norsk, er det vanskeleg for han å halde seg heime, da må han ut. Og igjen, der et veldig triveleg å få møte «bror min» igjen; kanskje tek han turen over til gamlelandet neste år, og det skal bli triveleg om han dukkar opp, da må vi ha «Ass beer» i huset 😊

Nye folk dukka opp like før fire, trauste farmarar som vaks opp med norsk heime, igjen var det ei triveleg stund. Det var også ein liten «fan club» som såg innom, dei snakka ikkje så fælt mykje norsk, men å få høyre dette gudgjevne språket, løfta fram gode minne frå oppveksten.

Omsider tok det til å tømmast med folk oppe i museet, Kathy var innom for å sjå til og låse etter oss; vi takka for oss og tok avskil, og så venta rundt tre timar med kvalitetstid i bilen opp til Plymouth utafor Minneapolis. Dette er ein veg eg kjenner godt, og medan sola var på god veg til å gå ned, køyrde vi ned til La Crosse, fann I-90 vidare vestover før vi tok av sør for Rochester. I Zumbrota stoppa vi og åt middag (eller kva no måltidet heiter på denne tida av døgnet), og her var eg på gamle tomter; rett ved låg motellet der Janne og eg fleire gonger tok inn når vi var på språkjakt, og restauranten er var slik sett også ein gammal kjenning. Og endeleg fekk eg Canadian walleye, rett nok som fish and chips, men lell så var det eit eit lite kulinarisk høgdepunkt på denne turen. Etter dette festmåltidet fortsette vi nordover, og langt utpå kvelden var vi framme på hotellet i Plymouth, og dette var på dei fleste måtar ei oppgradering av hotellstandarden. Men etter ein hektisk dag, så var vi slitne, så det vart ein nokså tidleg kveld.

Og slik går nu dagan….

Ein ny dag på prærien med litt småregn og ein smak av haust, og i dag skulle vi på langtur. David har ein kontakt oppe i det dei i Westby kallar Nordskogen, altså eit godt stykke nord for Eau Claire. Og dette er faktisk eit stykke frå der vi bur, i køyretid rundt to og ein halv time, og som reiseoppleving ein tur frå eit litt bakkete jordbrukslandskap og inn i tjukke furuskogen.
Familiehistoria mi kan berette at morfaren min var ei tid i tømmerskogen i Wisconsin som kokk, men eg er usikker på kor truverdig den delen av utvandrarhistoria til slekta mi er. Og eg har absolutt ikkje peiling på kor i Wisconsin han i så fall var. Men det eg fekk sjå på turen oppover, er at det er uhorveleg mykje skog nord i staten, og om han no verkeleg var kokk her, å var det sikkert mange tømmerhoggar-munnar som skulle mettast. Mor er sterkt i tvil om i det heile hadde ein slik kompetanse, i alle fall gjorde han aldri eit lite forsøk på å hente fram rudiment av dette seinare; aldri skreiv han gourmet-kokebøker, og den einaste retten han kunne varte opp med, var kokt kaffi. Men så var jo dette snart hundre år sodan, i ei tid kjenneteikna av slike «moderne» verdiar som «trad life» og «trad wife».

Eit stykke nord for Chetek, på ein stikkveg av ein stikkveg inn i skogen, låg det eit hus med mykje norsk «stæsj» på utsida som tydeleg signaliserte at har budde det «norskear». Dette var altså heimen til ei dame som hadde vokse opp med norsk heime og som likte å snakke norsk, men som no dessverre hadde berre to andre i nærmiljøet å snakke norsk med, og dei var «berre» folk som ein gong hadde studert norsk som eit andrespråk, og no ville halde det varmt. Men det var veldig triveleg å snakke med henne, og eg trur også at ho likte den typen språklege utfordringar og stimuli som vi kom drassande med. Så ja, det var moro. Og innsida av heimen viste tydeleg at her var det «plenty» norske gener, om «Degne’s gift store» i Westby skal legge ned, så kan faktisk kjøkenavdelinga her vere ein verdig arvtakar. Ho kunne fortelje at ho til og med hadde kjøpt eiga forsikring for dei norske tinga for å kunne vere heilt på den sikre sida. Moro. Etter ei lang språkøkt med intervju og elisitering kunne ho så varte opp med kaffi og kake, og det var både godt og triveleg. Da det lei på, så var det på tide å takke for seg, og da dukka mannen hennar opp. Han skulle visstnok vere ein ivrig våpensamlar, og no kom han heim med ein ny Smith & Wesson i kaliber .45 under arma, og så mykje heftigare enn .45 kan det visst ikkje bli på revolverfronten. Og for å skape harmoni i heimen hadde han bytta inn denne godbiten mot to andre, slik at samlinga krympa ørlite på denne handelen.

Men vi måtte vidare, og det venta igjen drygt tre timar til motellet vi skal ha, denne gongen i Veroqua. Og med kombinasjonen GPS og amerikanske interstate-vegar er det fullt muleg å finne fram her borte, sjølv om vi det siste stykket bevega oss på noko som i realiteten er bygdevegar. Vi fann fram og var deretter innom Wallmart for å kjøpe litt mat. David har snufsa litt i dag og ville legge seg tidleg, så det vart også tidleg kveld for oss andre.
Og slik går nu dagan….

Dette er foreløpig siste dagen i området rundt Westby, og også i dag køyrde vi country-råden sørover gjennom eit vakkert og noko bølgade landskap før vi etter kvart såg litt av både Cashton og Westby.

Igjen hadde vi avtale frå klokka 10 og utover, og no skulle vi få møte to veldig gamle kjenningar, Sam og Bonnie. Begge er «ekte» norskingar, og særleg Bonnie burde vere i språkleg toppform no etter tre veker på ferie i «gamlelandet». Sam, på den andre sida, har aldri sett landet der folket hans kom frå, og lenge snakka han om det som ein stor draum. Men no er han for gammal, og pengane er i staden brukt på ein framtidig gravstein. Og igjen vart det ei høgtidsstund nede i museet med mykje norsk prat. I dag fekk vi også tid til ein lunsjpause, og da måtte vi jo opp til Borgen’s for å ette «kjøttkaku». Og Borgens er jo slik det bruker å vere, men også her er det endringar på gang. Eigaren har bestemt seg for å selje, og da er det veldig uklart kva som kjem i staden, det er absolutt ikkje opplagt at dette blir ført vidare som ein «norsk» restaurant. Rett over gata frå Borgen’s er det eit norsk «giftstår», der de stort sett sel norske suvenirar av ymse slag, og tidlegare gonger har eg jo vore innom her og plukka med meg både juletrepynt og t-skjorter. Også her er det endringar på gang; vi gjekk inn der og titta litt, og da kunne eigaren fortelje at det gjekk mot slutten for denne butikken, sluttsalet hadde alt starta, og om ein dryg månad skulle ein sportsbutikk ta over. Så det er mange «changes» på gang her i byen, og dei er ikkje nødvendigvis til det betre. Men slik er det vel kanskje med mykje i denne «etniske» bransjen, er eg redd.

Så dukka det opp to nye talarar i 2-tida, og igjen så måtte dei igjennom kverna med intervju og utspekulert elisitering. Og sidan vi hadde to stasjonar, ein i hovudrommet nede og ein «oppstærs», så slapp vi nesten all venting. Denne gongen var det også ein gammal kjenning, ein som i mange år hadde arbeidd med «politics» i Viroqua. Også dette var ein solid norskspråkleg som hadde mange interessante observasjonar frå samfunnet her. Rundt halv fem dukka det ein etterpåmeldt deltakar opp, og da tok ungdommane seg av han, medan eg sjølv reiste ned til Viroqua for å sjå om faren til Bonnie, som no har flytta inn i ein eldrebustad der. Bonnie var der også, og det var triveleg å sjå igjen Tip. Sjølv om åra tek til å krevje sitt, var han i rimeleg god form og glad for å få snakke litt norsk. Eg var ikkje der så lenge, etter ein dryg halvtime var det mattid, og da måtte Tip få med seg det. Og sjølv om eg hadde med ein lydopptakar, så fekk den kvile, av og til må ein også kunne vere berre «friend» og småprate utan at kvart lydsegment skal forevigast.

Eg returnerte og fann dei andre i Westby. Og deretter var det eigentleg berre å reise i retning motellet, først var vi innom ein av informantane som budde i Coon Valley, vi hadde gløymt å få underskrifta hans, deretter var vi i La Crosse og kjøpte pizza som vi så tok med oss til motellet. Og etter eit enkelt måltid på «pikerommet» tok vi ein relativt tidleg kveld.

Og slik går nu dagan….

I dag var ein ny dag med feltarbeid, og no tek vi så smått til å få litt rutinar på plass. I tillegg kan vi no vi setje frå oss utstyret over natta slik at vi slepp å pakke opp og pakke ned, og det er verkeleg eit framsteg sidan vi sparer både tid og plunder på å ikkje måtte rigge opp og ned utstyr.

Igjen skulle vi ha studio i Westby, og Kathy hadde lina opp ei solid rekke med norskspråklege, to skulle kome klokka ti, to klokka to og to klokka og så hadde vi kveldsprogram klokka seks. Først ut var Larry og Donnie, og vil ei høyre norskspråkleg prat ute på prærien, så er desse karane liksom gullrekka. Begge kjenner eg godt frå før, og ikkje minst Larry (som no er bror min, og som i mange år har guida meg gjennom prærie- og språklandskapet her). Og det var herleg å møte begge to igjen, og «bror» Larry, var i kjempehumør- Dette var verkeleg moro, og tida gjekk fort.

Etter denne seansen skulle Larry sjå innom Sandra, denne gongen måtte eg dessverre klare meg med ein telefonsamtale med henne; det er litt ille å vere i Westby, og ikkje ha tid til å sjå innom slike sentrale støttespelarar i arbeidet mitt. Men slik var det denne gongen, og slik får det også vere; men neste gong …..

Etter ein liten pause var det John og Joice som skulle under behandling. John er kanskje den yngste som vaks opp med Westby-norsk, og som også kan snakke dette gudegitte språket. Det var veldig moro å møte han igjen, og han er den same gamle. Første gongen eg møtte han, i 2010, var han veldig oppteken av at han jo var norsk, men samstundes visste han lite om bakgrunnen sin. Han hadde aldri vore i Noreg, og han hadde berre vage tankar om kor folket hans kom frå, han trudde det kanskje måtte vere «Gulbrandsdalen». No i sommar var han med på tur til Gamlelandet, og slik sett hadde han eit mykje klårare bilete av kor dei no kom ifrå. Men han sa at han ikkje hadde gjort leksa si godt nok, så han hadde dessverre ikkje funne tilbake til slekt. Ut over det hadde turen vore fin.
Men John hadde mange jarn i elden, og da vi var ferdige med litt laust prat og klare for å elisitere, var John veldig klar for å reise heim; han hadde så frykteleg mykje å gjerne. Og når slike som han har mykje å gjere, så er dei også vanskeleg å stoppe, vi håpar på at han har tid til å sjå innom oss for litt meir elisitering litt seinare.

Siste posten på programmet i kveld var ein titt innom gammelheimen Norseland. Reint fagleg venta eg ikkje anna enn at det ville vere ein fjasko. Dei som har kome så langt i livet at dei har hamna her, har vanlegvis ikkje så frykteleg mykje å gje, og ein kan ikkje anna enn beundre språkforskarar som Marstrander som i hovudsak hadde denne typen klientell da han utforska det galliske språket på Man. Men så kan ein jo leggje til at han, etter det som blir sagt, hadde ei solid stoppenål i veska si som var hendig å bruke for å få liv i informantane når dei sovna av. Men nål hadde ikkje vi.

Når ein driv med det vi gjer, så er det fryktleleg viktig å bygge tillit i samfunnet, da kan vi også får tilgang til heile den språklege skattekista som lokalsamfunnet rår over, og da må ein også gje litt, og ikkje berre ta. Og eg trur dei gamle hadde ei triveleg stund saman med oss, i det minste var det kanskje eit lite avbrekk frå noko som sikkert er ein monoton kvardag. Samtidig vil eg gjerne melde at Norseland ser ut til å vere ein bra plass å vere når ein er gammal og treng hjelp.

Etter denne seansen returnerte vi til West Salen og avslutta med litt småprat i lag.

Og slik går nu dagan…

Da eg la meg i går levde eg i den villfaringa at eg hadde eit nettmøte i dag klokka sju. Så eg sette på vekkarklokka (for første gongen her ute på prærien) med tanke på dette. Og like før sju vakna eg av stemmen til godguten Donald, som var på nyheitene og tydelegvis held tale i Knesset. Hadde eg fått sove vidare utan dette spetakkelet på radioen, så hadde eg kanskje vurdert Donald som ein verdig kandidat til Nobel-prisen, men no, etter denne brutale vekkinga, er eg svært i tvil. Veldig i tvil, faktisk. Åkke som, dette møtet eg trudde at eg hadde, er sjølvsagt i neste veke, så eg kunne jo eigentleg med godt samvit ha sove vidare. Men eg er ein god og vel halvgammal mann, og evnen til å sove på kommando, er veldig svekka. Når eg først har vakna, så er det vanskeleg å få sove skikkeleg igjen. Så når eg no først var oppe, så kunne eg jo like godt stå opp, så eg tusla bort til matsalen. Eg ordna meg vaffel og kaffi, og ei kort tid etter kom også David tuslande. Og det gjekk heller ikkje så lang tid før heile feltarbeidsgruppa var samla.

Dagen i dag startar ikkje med feltarbeid før klokka to, så vi hadde det meste av morgonen for oss sjølv. Første stopp på programmet var sjølvsagt Dave’s guitars i 3rd street. Og igjen leverer verkeleg Dave varene, for ein slik gitarbutikk skal ein leite lenge etter. Eg trur også at «vår» David syntest at dette var ein heilt grei nærbutikk, eg høyrde i alle fall ingen teikn til mishagsytringar over å måtte bruke ein liten time her. Sophia klaga heller ikkje over å måtte surre rundt mellom reolar av gitarar av ymse slag; meter på meter på meter. Frykteleg mange gitarar. Pluss nokre til. Ein kan vanskeleg seie anna en at ho viste stor empati med to strengeleiktullingar som no var på det svenskane ville kalle «gubbdagis».

Men kor lenge kan to gubbar vere på «dagis»? Etter å ha sett på dette vidunderet av ein butikk gjekk vegen vidare til Norskedalen. Veret i dag er veldig flott, så turen opp mot Coon Valley var veldig vakker. Og her er eg nesten lommekjend, og minnet mitt samsvarte også med den verkelege ruta, så behovet for digital hjelp var ikkje-eksisterande (heldigvis, med tanke på kor mange gonger eg har vore her). Vel framme ved Norskedalen-museet, fornya eg medlemskapet mitt før vi tusla igjennom utstillinga og ikkje minst sjølve utemuseet, samlinga med mange gamle hus. Å kome til Norskedalen er nesten som å kome heim igjen. Da eg var i dette området på 1980-talet var eg innom her nesten kvar dag, og da sat det alltid nokre trauste «norskerar» på benken framfor inngangen og «laga» norsk. I dag var benken tom, og det er sikkert litt symptomatisk: Språket er dessverre på god veg til å forsvinne. Men vi hadde god tid til å gå rundt og få eit inntrykk av kva dei kan by på her, og det er eigentleg ganske imponerande. Museet i Decorah har sikkert femti gonger så mange dallar, kovlar, tiner og kister, men når det gjeld gamle hus, så ligg ikkje Norskedalen langt etter (og det er ikkje noko eg seier berre fordi eg nettopp har betalt medlemsskapet mitt igjen i Norskedalen). Dette er verkeleg bra!

Detter venta Westby og ein matbit på Subway (einaste plassen som var open) før vi etter litt famling klarte å finne dette bymuseet der vi no dei neste par dagane skal opprette studio. Denne gongen har vi fått stor hjelp frå Kathy, ho har både funne fram til folk og var også med og skysse nokre av dei fram og tilbake til «studioet». Storveges!

Vi rigga oss til inne i dette huset, og snart kom det folk rekande som var klare for litt norskprat. Og dette vart veldig moro. Vi hadde i løpet av ettermiddagen fire par under behandling, og dei snakka godt alle saman. Og når vi er i datainnsamlingsmodus, så gløymer vi lett tid og stad, og det vi opplever, blir lett blanda til ei salig miks, og det er vanskeleg å i minnet halde den eine samtalen frå den andre.

Carol var eit nytt andlet, medan Buddy er ein uvanleg traust farmar som eg har møtt mange gonger. Likeins var Howard ny, medan Kristina er ei eg har møtt fleire gonger. Og her må det seiast at særleg den siste er unik, ho var vel nyfødd (utan at eg har drive med finrekning) rundt den tida da salige Armstrong som førstemann (damer var jo ikkje sett på som kapable til slikt på den tida) sette foten sin på månen.

Etter ein slik hektisk dag med feltarbeid og to «produksjonsliner» for intervju, elisitering og opptak – og ikkje minst mykje tullprat – reiste vi ned til La Crosse, og her hadde vi to viktige ærend: å helse på Larry og å kjøpe minnekort (i tillegg til litt mat og slikt, men det siste er veldig sekundært for oss prærielingvistar). Eg visste nokså grovt kor Larry budde, men eg måtte jo sjølvsagt banke på feil hus før eg fann fram. Og Larry er den same gamle, ivrig etter å snakke og også veldig hjelpsam. Det var veldig godt å sjå han igjen og bli omtala som «bror min»: for om eg som einebarn skulle ha hatt ein bror, så ville eg svært gjerne ha hatt ein som Larry. Og Larry stiller også opp til første heat i morgon, og det er veldig bra. Etter å ha takka for oss, gjekk turen til Walmart like ved; vi måtte ha minnekort til kamera. Her raska eg også med meg ein liten pakke grillpølser slik at eg kunne lage meg ostesmørbrød på rommet (som har mikro); resultatet var dessverre litt som frykta, det vart mat, men det var ikkje så frykteleg godt. Men som prærielingvist kan ein vanskeleg vere kresen, her på dei store viddene må ein berre ta imot og vere glad for det ein får, både i næringsvegen og når det gjeld datamateriale.

Kvelden vart igjen runda av med ei lita samling på «pikeværelset» til Sophia, der vi oppsummerte dagen, plaga i oss litt «Spotted Cow» og ikkje minst la planar for morgondagen.

Og slik går nu dagan her ute ….