Da er vi godt i gang med innsamlingsarbeidet. Framleis er døgnrytmen min litt i ulage, eg vaknar nokså tidleg om morgonen enno, så for ein gongs skuld var eg den første av gjengen på plass i ”matsalen”. Og matsalen på dette motellet er på ingen måte lett å finne – eller gjenkjenne som matsal. Det er kort og godt to bord i ein tarm av ein gang der det er plassert litt frukostblanding, brødmat og frukt. Igjen må eg kome tilbake til motellet i La Crosse – der var rommet elendig, klientellet shabby, nabolaget utriveleg. Men frukosten var faktisk ikkje så heilt ille, sjølv om helsetilsynet sikkert hadde stengt heile greia på sekundet om dei da skulle sjå nokon grunn til å bry seg om ein slik stad. Men eg vart da mett også her, og kvart over åtte var vi alle på plass i bilane for på ny å krysse grensa til Minnesota, denne gongen med avtale ute på landsbygda nord for småbyen Harmony i Minnesota. Og på vegen opp så skjedde faktisk underet over alle under – GPS-en fekk ein litt omsorgsfull dask av medpassasjeren, og da var han like god igjen. Men likevel vart han ikkje så god at han fann fram til den adressa vi hadde langt ute på prærielandet. Men lell – vi hadde på ny GPS i bilen! Vi rota som vanleg litt før vi fann fram – GPS-ar trivst ikkje så godt langt borte frå urbane strok, men til slutt klarte vi å finne denne farmen som låg heilt i vegkanten, og som vi hadde passert både tre og fire gonger. I ”levehuset” møtte vi farmaren sjølv og kona hans, i tillegg til mange naboar og venner som kunne snakke norsk. Og ut frå samlebandprinsippet så fekk alle foreviga stemmen sin. Men eg må innrømme at eg slit litt med dette formatet: Tidlegare hadde eg god tid, kunne snakke med folk og ta meg litt tid til å bli kjent med informantane mine før intervjuet starta. Men her må vi drive industrielt feltarbeid – nokre gonger er det tendensar til at det svingar litt, andre gonger er det meir daudt. Men ein kjem nok inn i det etter kvart. I dag hadde eg også språkproblem – her var det særleg hallingar og såkalla rørosingar samla, men dei hadde til tider problem med å forstå meg. Så her ein eller annan staden ser det ut til at grensa for inntrøndsk som verdsspråk går, hadde eg ikkje visst betre, ville eg ha trudd at Mississippi var ei slik språkgrense.
Så var det ”a little lunsh”, som er være greier, før vi sette kursen til ein ny småby, Mabel, der det var dampmaskinfestival. Der var det rigga opp dampmaskiner av ulikt slag, i tillegg til at det jo måtte vere ekte parade. Og skal det vere parade her i dette området, så skal tek det seg grueleg godt ut med noko norsk. Og skal det vere noko norsk, så tek det seg jo veldig godt ut med eit vikingskip på hjul. Og disponerer ein eit vikingskip på hjul, så er det utan tvil praktisk å kaste inn nokre frå Noreg. Og i så måte stod vi litt utsett til, så endskapen på visa var at vi som vaskekte avkom av trauste vikingar, måtte vere med i denne såkalla ”flåten”. Og der sto vi, på litt ustå bein midt på dekket av eit vikingskip med hjul, på slep etter ein Ford pickup (Modellnamnet hugsar eg ikkje, dersom nokon skulle vere interessert, kan eg prøve å finne ut av det). Og lengst framme i stamnen stod ein røsleg norsk-amerikanar med lausskjegg (syntetisk skjegg ser absolutt ikkje ut til å vere noko å trakte etter – det klør visst noko innmari), hjelm av plast med isopor-horn, og eit solid sverd som han vifta med og på den måten sikkert sette varige spor i sarte barnesinn langs ruta. Vi nordmennene vart utrusta på litt meir fredeleg vis, ei kone i bunad kom og stakk i oss kvart vårt norske flagg. Og så bars det i veg, i fire til fem knops fart gjennom byen. Eg veit ikkje om eg heilt er eit naturtalentet for denne typen aktivitetar, det må eg trygt seie. Men eg forsøkte jo å smile tappert og vifte med flagget til dei mange hundre som var møtt opp for å sjå dette spetakkelet. Og for å toppe programmet, og eventuelt få biletet vårt på framsida av lokalavisa, så slo vi like godt til med song: Pål sine høner, Kjerringa med staven og andre songar som er velegna når ein på litt ustø bein står ombord i eit vikingskip som blir drege av ein Ford pickup gjennom ein norsk-amerikansk småby her ute i Midtvesten. Men vi skulle nok ha øvd oss litt på førehand, det forsto eg etter kvart: ei av dei godt vaksne bunadskledde damene ombord kom og retta oss, vi rota visst litt med teksten i tredje verset. Det verste er at kona hadde heilt rett!
Etter denne skjelsettande opplevinga, var vi klare for ei ny økt med industrielt feltarbeid. Vi fekk da låne eit heilt hus her i Spring Grove, og vi rigga opp studio i fleire av romma, medan ”frontrommet” fungerte som venterom. Der sat det trauste kvinner og menn med nummerlappar og venta på tur, nesten som hos tannlegen. Og så vart dei slusa igjennom, ein etter ein, mest hallingar, men også ein og annan trønderen frå Waterloo ridge, det som ein gong vart kalla Røros-ryggen. Eg hadde to godt vaksne farmarar under behandling, men eg makta aldri å få dei til å føle seg komfortable med situasjonen. Dei klaga på at eg var litt ”hard” å forstå, dei la heller ikkje skjul på at dei ikkje likte å sitje framfor eit kamera på denne måten. Dei var opptekne av at dei ikkje snakka så ”korrekt” norsk som dei gjerne skulle ha gjort. Men eg synest dei klarte seg godt eg, og det var moro å snakke med dei. Ingen av dei hadde vore i Noreg, der skulle begge gjerne ha vore – om dei no hadde hatt pengar til slikt. Det er av og til veldig sårt å drive med denne typen feltarbeid, ein kjem til tider veldig nært innpå folk sjølv om ein på ingen måte kjenner dei.
Elles er det svært interessant å få eit innblikk i det norsk-amerikanske livet ute på prærien. Sosiologen Herbert Ganz snakka på 70- og 80-talet om ”The new ethnicity” i dei kvite immigrantmiljøa, og denne etnisiteten tok da gjerne form av å vere ”symbolic ethnicity”, dvs at mange bindestreks-amerikanarar på ny ville marke etnisiteten sin, og da gjennom ei noko overflatisk symbolmarkering. Og ei slik markering av norsk etnisitet finn vi mange stader, gjennom at dei heime heng opp flagg, har ulike suvenirar som rosemåla gjenstandar, utskorne troll og slike ting ståande omkring. Men eg har mistanke om at uttrykka for etnisitet som vi har sett her ute på prærien, stikk djupare enn som så. For desse folka føler seg som norske, sjølv 150 år etter at folket deira slo seg ned her. I dag var vi innom ein heim der det eine vegguret var stilt etter norsk tid, og der kong Håkon og den provisoriske juni-regjeringa frå 1905 hang på veggen. Heime stiller vi også vegguret etter norsk tid, men det er nok lenge sidan både kong Håkon og regjeringa til Peter Christian Hersleb Kjerschow Michelsen vart plukka ned av veggen. Derfor er det også noko grunnleggjande og gjennomgåande trygt og gjenkjenneleg med denne manglande moderniteten som ein kan finne her.
Og slik går no dagan her på prærien.